Vào thời kỳ chuyển đổi cơ chế, Bộ Lao động đã được thống nhất với Bộ Thương binh và từng lớp thành Bộ LĐ-TB&XH
Hồ Chí Minh… Khi “ngựa đã thắng cương”, không còn cách nào khác là anh Trịnh Tố Tâm phải “cầu cứu” Thượng tướng Đặng Vũ Hiệp và Thượng tướng Nguyễn Nam Khánh – Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị QĐND. Về quá trình này, tôi chỉ xin đề cập đến 2 vấn đề “cốt tử” ban sơ. Tôi canh cánh trở về TP. Sự hiệp tác của tôi với tùng san LĐ&XH càng ngày càng gắn bó hơn.
Sau khi nước nhà hợp nhất, Bộ Thương binh – Xã hội đã ra đời do Thượng tướng Song Hào – Bí thư Trung ương Đảng ra điều trưởng. Trong bối cảnh như nêu trên, Bộ trưởng Trần Đình Hoan đã đau đáu ôm sự cần thiết phải ra đời một tờ báo của ngành để làm thuê cụ tuyên truyền đường lối, chủ trương, hoạch định chính sách và hấp thu phản hồi từ thực tiễn cuộc sống để chính sách được hoạch định ngày càng thêm hoàn thiện.
Trước hết về nhân sự. Đầu năm 1990, tôi chính thức được Tổng Biên tập Báo QĐND điều động vào thường trú tại Cơ quan đại diện phía Nam của Báo Quân đội tại TP. Đúng ngày 21/6/1993, B ộ tr ưởng Tr ần Đình Hoan chính th ức giao nhi ệm v ụ cho Ban Biên t ập Báo Lđ&XH chu ẩn b ị xu ất b ản S ố đ ầu tiên Trở lại việc nguồn gốc ra đời tờ báo của ngành LĐ-TB&XH.
Với chức năng quản lý quốc gia về các lĩnh vực: Lao động – việc làm, tiền công – tiền lương, chính sách từng lớp thời hậu chiến… do vậy Lao động và Xã hội đã thực sự trở nên “hai đ ại v ấn đ ề” hiểm yếu của nhà nước hiện tại cũng như lâu dài.
Tờ cần lao & từng lớp ra đời là sự kiện rất có ý nghĩa, đánh dấu sự hiện diện của một bộ mặt mới trong đội hình báo chí nước nhà, đồng thời là Cơ quan ngôn luận hữu hiệu của Bộ, Ngành cần lao – Thương binh và tầng lớp… + PV: Có m ột chi ti ết mà các “công dân” c ủa Báo Lao đ ộng & Xã h ội và không ít ng ười th ực s ự quan hoài đã băn khoăn nh ư ng không ph ải ai cũng tìm ra câu tr ả l ời xác đáng.
Hai là: Phải được cơ quan có thẩm quyền cho phép xuất bản một tờ báo mới. Đến ngày 21/6/1993 – đúng ngày Báo chí cách mạng Việt Nam – Bộ trưởng Trần Đình Hoan đã triệu tập họp với BBT và một số cán bộ cốt lõi, chính thức giao nhiệm vụ xuất bản tờ Tuần báo của Bộ Lao động – Thương binh & tầng lớp.
Sau này ông chuyển ngành và làm trợ lý cho Bộ trưởng Thông tin Trần Hoàn. Đề án tôi trình lên Bộ trưởng đã được ông chỉ đạo vụ Tổ chức – cán bộ khai triển lấy ý kiến và tiến hành các phương án chuẩn bị cho sự ra đời của tờ Tuần báo.
Nhưng quờ những gian truân, nặng nhọc ấy đã tan biến hết chỉ sau 2 tháng được lãnh đạo Bộ chính thức giao nhiệm vụ. M ột là: Phải trình được phương án nhân sự được Bộ chuẩn y.
Sau cái Tết năm 1992, từ Hà Nội trở lại Sài Gòn, tôi đã dành vơ tâm lực cho việc nghiên cứu, thực hành và soạn thảo Đề án xuất bản tờ Tuần báo này.
Ngày 1/10/1992, Đề án “Thành l ập t ờ Tu ần báo c ủa ngành LĐ-TB&XH” đã chính thức được hoàn thiện.
Vì lẽ đó, Báo cần lao & tầng lớp đã có một ngày sinh vô cùng có ý nghĩa. Và rốt cục, đích thân Bộ trưởng Trần Đình Hoan lại phải thân hành đến gặp lãnh đạo Tổng cục Chính trị - Thủ trưởng Tổng cục lúc đó là Thượng tướng Lê Khả Phiêu – để xin cho tôi được chuyển ngành về Bộ LĐ-TB&XH… không thể nói hết một khối lượng công việc chồng chất và gay cấn trong cái khoảng thời gian ngắn ngủi mấy tháng trời của thời kỳ ấy.
L ớp cán b ộ phóng viên hi ện nay c ủa báo đa ph ần r ất tr ẻ và ch ư a bi ết nhi ều v ề l ịch s ử ra đ ời c ủa t ờ báo.
V: S ự kh ởi đ ầu cũng th ật kỳ công và đ ầy tâm huy ết. Đó là 2 người đã góp nhiều công sức cùng tôi trong buổi sơ khai… Đặc biệt, người có công lao nhiều nhất- với vai trò là cố vấn- đã tương trợ đắc lực cho tôi từ việc soạn thảo Đề án cho tới việc tiến hành các thủ tục pháp lý để mau chóng có được giấy phép xuất bản tờ báo, đó là ông Nguyễn Thắng – Phó Vụ trưởng Vụ Báo chí, Bộ Văn hóa - thông báo.
Với trọng trách này, vị Bộ trưởng đầy nhiệt huyết phải đối đầu với hàng loạt thách thức của buổi giao thời: Sự chuyển đổi chính sách từ cơ chế cũ sang cơ chế mới. Vào một ngày trung tuần tháng 10 năm 1992, sau những ngày hồi hộp đợi chờ sự phản hồi, Bộ trưởng Trần Đình Hoan đã chính thức xếp lịch để nghe tôi thuyết trình về Đề án.
Là ng ười đ ặt n ền móng cho s ự ra đ ời c ủa báo, ông có th ể cho bi ết Báo LĐ&XH đã ra đ ời trong b ối c ảnh nh ư th ế nào? - Nhà báo Nguy ễn Ng ọc Niên: đầu tiên có thể nói, Bộ LĐ-TB&XH là một Bộ lớn của Chính phủ, có trọng trách rất nặng nề, đặc biệt là trong tình cảnh của một tổ quốc vừa sang những năm tháng triền miên của chiến tranh.
Về việc này, đích thân Bộ trưởng Trần Đình Hoan đã phải trực tiếp “giải mã” với đồng Trưởng ban Tư tưởng – văn hóa Trung ương là Hà Đăng và Thái Ninh, Bộ trưởng Bộ VH – TT Trần Hoàn và Bộ trưởng – Trưởng Ban Tổ chức cán bộ Chính phủ Phan Ngọc Tường. Lần trước nhất được đấu, ông đã gieo ngay vào lòng tôi một niềm tin vững chãi.
Hiểu rõ khả năng và nhiệt huyết của tôi, chính anh Lê Văn Minh đã động viên, động viên tôi xây dựng “Đ ề án thành l ập t ờ Tu ần báo” của ngành LĐ-TB&XH. Ngày 24/8, Báo chính thức làm Lễ ra mắt tại Thủ đô Hà Nội và đúng ngày khai sinh 25/8, Báo làm Lễ ra mắt rất trọng thị tại Dinh hợp nhất, TP.
Trong cuộc nói chuyện tại nhà riêng của anh Lê Văn Minh – Tổng biên tập tập san LĐ&XH (sau này cũng có thời gian 5 năm làm Tổng Biên tập Báo Lao động & tầng lớp) – anh Minh đã truyền đạt với tôi tất cả tinh thần, ý tưởng, mong muốn của Bộ trưởng Trần Đình Hoan về việc ấp ôm ra đời tờ Tuần báo.
Như chúng ta đã biết, Đại hội VI của Đảng Cộng sản Việt Nam là Đại hội đánh dấu bước ngoặt lịch sử - Đại hội khởi đầu của sự nghiệp đổi mới giang sơn. Lãnh đạo Bộ đã quyết định điều động tôi, Phó Tổng biên tập phụ trách Cơ quan đại diện Miền Nam tại TP.
Nhận được lịch báo của anh Lê Văn Minh, tôi tức thì bay ra Hà Nội. Sau khi chú tâm lắng nghe và chất vấn tôi từng điểm, cuối buổi làm việc Bộ trưởng kết luận ngay: Cậu hãy cùng với anh em Vụ Tổ chức cán bộ vô cùng khẩn trương hoàn thiện Đề án để kiên tâm trong năm 1993 phải xuất bản được tờ Tuần báo của ngành! Ngay sau đó tôi đã gửi Đề án và thông báo kết luận của Bộ trưởng Trần Đình Hoan tới thầy Hà Minh Đức (Chủ nhiệm Khoa Báo chí của Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội) và được thầy Hà Minh Đức hết sức khích lệ, khen ngợi
TBT báo Tuổi trẻ Thủ Đô. Trước đó, đêm 21/8/1993, số báo đầu tiên đã được in ấn xong xuôi tại TP. Đó là tại sao nh ững ng ười đ ặt n ền móng cho s ự ra đ ời c ủa t ờ báo l ại ch ọn ngày 25/8 là ngày khai sinh? - Nhà báo Nguy ễn Ng ọc Niên: Sau đúng 20 năm, đây là lần đầu tiên tôi chính thức hé lộ và công bố câu chuyện hậu trường của cái ngày ý nghĩa này.
Thời kỳ này, sau sự kiện Đông Âu sụp đổ, Ban bí thơ đã ban hành một chỉ thị mới “V ề tăng c ường công tác lãnh đ ạo, qu ản lý báo chí” nên việc xin phép xuất bản một tờ báo mới đòi hỏi vô cùng phải dày công.
HCM để giải quyết mọi thủ tục như xin cấp giấy phép, thành lập BBT tạm thời, phương án tài chính, trụ sở, rồi thành lập các cơ quan đại diện… Ngày 7/6/1993, Bộ trưởng Trần Đình Hoan đã chính thức ký Quyết định thành lập Báo cần lao & Xã hội.
HCM. Ví dụ như Chương trình canh tân lương bổng – tiền công; quyết nghị 120 về giải quyết việc làm khi chuyển đổi từ cơ chế bao cấp sang cơ chế thị trường; Nghị định 176 về giải quyết Lao động trong doanh nghiệp quốc doanh; Bộ Luật Lao động trước tiên của nước CHXHCN Việt Nam; Pháp lệnh Người có công; Pháp lệnh gùi danh hiệu Bà mẹ Việt Nam Anh hùng; chính sách chăm sóc thương binh và gia đình liệt sĩ… Đó là những dấu ấn quan trọng trong công tác quản lý Nhà nước của ngành LĐ-TB&XH ở thời kỳ đổi mới.
Hồ Chí Minh chuyển về Hà Nội để bổ dụng chức danh Tổng biên tập thay Thứ trưởng Trịnh Tố Tâm.
Năm 1989 – sau Đại hội VI – Thứ trưởng Trần Đình Hoan được trao trọng trách ra cái điều trưởng Bộ LĐ-TB&XH – khi ấy ông vừa tròn 50 tuổi – tuy chưa phải là Ủy viên Trung ương (Tại Đại hội VII năm 1991 ông mới được bầu vào BCH Trung ương Đảng).
Xin ông vui lòng cho bi ết c ụ th ể h ơ n v ề quá trình bi ến Đ ề án thành hi ện th ực? - Nhà báo Nguy ễn Ng ọc Niên: Để ra đời được một tờ báo mới, quả thật phải giải quyết cả một “núi công việc” không hề đơn giản.
Ông Nguyễn Thắng vốn là người thầy dìu dắt tôi ở báo Quân đội quần chúng. Sau khi thuyết phục được anh Tâm, chúng tôi lập tức trình Phương án lên Bộ trưởng Trần Đình Hoan. Thời kỳ ấy, giang san cực kỳ khó khăn, có nhiều vấn đề hết sức cấp bách, đơn cử như sự đòi hỏi phải canh tân chế độ tiền lương sau thất bại của cuộc canh tân Giá – Lương – Tiền năm 1985; Hay những vấn đề rất liên tưởng của nhà nước như chính sách đối với thương binh – liệt sĩ, người có công với cách mạng… trong thời hậu chiến.
Hồ Chí Minh về Hà Nội ăn Tết. Thời kỳ này tôi đang là Phóng viên Báo Quân đội nhân dân. Bởi khi đó tôi mới được tăng cường cho Miền Nam, lại đã được cấp đất và nhập hộ khẩu vào TP. Ý tưởng xuất bản 1 tờ Tuần báo của ông đã được phổ thông, truyền đạt trong lãnh đạo và toàn cơ quan Bộ.
Bộ trưởng Trần Đình Hoan đã chấp thuận một cách đầy thuyết phục. Năm 1992 tôi từ TP. BBT gồm 4 người: TBT Trịnh Tố Tâm; Phó TBT đảm trách Cơ quan đại diện phía Nam Nguyễn Ngọc Niên; Phó TBT cáng đáng tài chính Lê Văn Minh; Phó TBT đảm nhiệm tòa soạn Hà Nội Kim Quốc Hoa… Trong quá trình chuẩn bị cho sự ra đời của tờ báo, lại một tình huống mới xuất hiện, đó là việc Đơn xin chuyển ngành của tôi đã không được Tổng biên tập Báo QĐND hài lòng.
V: 20 năm trôi qua, nhi ều th ế h ệ làm báo đã tr ưởng thành t ừ báo LĐ&XH, đã v ề h ư u ho ặc chuy ển công tác. Và rốt cục mọi việc đã được khai thông. Vốn là phóng viên quân sự, tôi được cắt cử chuyên trách lĩnh vực chính sách hậu phương quân đội – nghĩa là mảng chính sách thời hậu chiến.
B ộ tr ưởng Tr ần Đình Hoan ký Quy ết đ ịnh Thành l ập "Qu ỹ Đ ền ơ n đáp nghĩa" ngày 31/8/1993. Lúc đó Bộ mới chỉ có một tờ tập san chuyên sâu về công tác nghiên cứu nên không thể phổ biến được sâu rộng các mặt công tác của ngành.
Hồ Chí Minh và ngày 23/8 được chở tàu bay ra Hà Nội. Đó là vào cuối tháng 7, đầu tháng 8 năm 1993, mọi tiến trình chuẩn bị cho sự ra đời của Báo đã hoàn thành.
Giờ là lúc phải chọn cho Báo một thời khắc đẹp để làm ngày chào đời. Ở môi trường này, tôi đã được tắm mình trong bầu không khí đổi mới của đời sống báo chí ở một thành thị năng động trong thời kỳ đầu thập kỷ 1990. Cũng cần phải nói rõ thêm, trong quá trình hoàn thiện Đề án và chuẩn bị ra đời tờ báo, có 2 người tôi chẳng thể không nhắc đến đó là anh Kim Quốc Hoa và Nguyễn Ngọc Hiếu đã luôn kề vai sát cánh cùng tôi.
Và cuối năm 1992, tại Hội nghị triển khai nhiệm vụ năm 1993 của ngành LĐ-TB&XH, một nội dung mới được chính thức đưa vào quyết nghị: Năm 1993 xuất bản tờ Tuần báo của ngành! Đ ẾN VI ỆC CH ỌN NGÀY KHAI SINH C ỦA T Ờ BÁO + P.
Việc Tổng biên tập Báo QĐND không thể “vui vẻ” cho tôi chuyển ngành hoàn toàn có lý. Do đã nghiên cứu rất kỹ về chức năng, nhiệm vụ của Bộ LĐ-TB&XH cũng như đời sống báo chí thời kỳ đó nên quờ những câu hỏi đặt ra hầu như tôi đều “ghi được điểm” trước Bộ trưởng.
Nhà báo Nguy ễn Ng ọc Niên – nguyên T ổng biên t ập Báo Lao đ ộng & Xã h ội (hi ện là T ổng biên t ập báo Nhà báo & Công lu ận) T Ừ M ỘT S Ứ M ỆNH L ỊCH S Ử + P. Anh Lê Văn Minh ngay lập tức trình Đề án của tôi lên Bộ Trưởng Trần Đình Hoan.
#
Trong thời kỳ thiết kế Đề án và chuẩn bị xuất bản tờ báo, từ Sài Gòn ra Hà Nội, tôi đã ăn ngủ và làm việc suốt nhiều hôm sớm tại nhà riêng của anh Kim Quốc Hoa. Với lĩnh vực được cắt cử tôi đã hợp tác chặt với tờ tập san Lao động & tầng lớp (Tờ tập san lý luận của Bộ). + Xin c ảm ơ n nhà báo Nguy ễn Ng ọc Niên đã dành cho chúng tôi cu ộc trò chuy ện thú v ị này.
Để lưu giữ một kỷ niệm đẹp đẽ và hào hùng, tôi đã trình phương án lên Bộ trưởng Trần Đình Hoan và Thứ trưởng Trịnh Tố Tâm cho phép ch ọn ngày 25/8 – ngày sinh c ủa Đ ại t ướng Võ Nguyên Giáp – Người anh cả của Quân đội quần chúng Việt Nam, làm ngày thành l ập. Nhưng rất may – có thể nói là rất may mắn – đúng ngày 1/1/1993, Anh hùng Trịnh Tố Tâm (bí thơ Trung ương Đoàn) được Chính phủ điều động về làm Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH.
Anh Kim Quốc Hoa và tôi tức thời tới gặp anh Trịnh Tố Tâm trước ngày anh nhận quyết định để thuyết phục anh Tâm đảm nhiệm kiêm nhiệm trọng trách này. (Khi thành lập tờ báo anh Kim Quốc Hoa được bổ nhiệm làm Phó TBT cáng đáng Tòa soạn tại Hà Nội). Vấn đề thứ 2 là xin cấp Giấy phép hoạt động. Bộ trưởng Trần Đình Hoan vốn là một nhà khoa học.
Anh Kim Quốc Hoa lúc đó là Q. Vi ệc ta làm chính sách ch ậm không ph ải vì quá nghèo. Chúng ta ph ải coi chính sách đ ối v ới ng ười có công nh ư m ột món n ợ, mà n ợ thì ph ải tr ả, l ờ đi thì l ịch s ử không bao gi ờ cho phép”… Với những trằn trọc như thế, từ việc nghiên cứu lý luận đến đúc kết thực tiễn – trong những năm đầu của thời kỳ đổi mới –với trọng trách là Tư lệnh của ngành, hàng loạt chính sách mới đã ra đời và nhanh chóng đi vào cuộc sống.
Nói về sự ra đời của Báo LĐ&XH, điều trước tiên phải nhắc tới đó là Bộ Trưởng Trần Đình Hoan – người đã có ý tưởng và là vong linh dẫn dắt sự ra đời của một tờ báo ngành trong thời kỳ đổi mới.
Và ông đã tuyên bố rộng rãi với anh em làm công tác báo chí trong ngành với ý thức: Nếu ai trình Đề án thành lập tờ Tuần báo của ngành LĐ-TB&XH được Bộ phê duyệt thì sẽ giao làm Tổng biên tập. Hồ Chí Minh để ông nghe tôi miêu tả kỹ thêm về Đề án. Đúng ngày 25/8/1993, chỉ sau một thời kì ngắn khẩn trương tổ chức vận hành, số báo trước nhất chính thức đã ra đời và được phát hành rộng rãi trên toàn quốc.
Ở Trung ương Đoàn anh Trịnh Tố Tâm vốn đảm đang khối Tư tưởng – Báo chí và là một người lẫy lừng tiếng tăm.
Hai đồng chí cán bộ của Vụ Tổ chức – cán bộ là anh Nguyễn Hữu Đường và anh Nguyễn Văn Được được Bộ trưởng phân công chuyên trách xúc tiến công việc này… Sau buổi làm việc ấy, vào một ngày đầu tháng 11 năm 1992, trong một chuyến công tác ở phía Nam, Bộ trưởng Trần Đình Hoan đã cho Thư ký là anh Bình mời tôi đến Văn phòng 2 của Bộ tại TP.
Ban biên tập đầu tiên của Báo có Anh hùng Trịnh Tố Tâm, anh Kim Quốc Hoa và tôi đều xuất thân từ quân ngũ. Khi Bộ Văn hóa và thông báo sáp nhập ông làm Phó Vụ trưởng Vụ Báo chí, Bộ VH-TT. Hồ Chí Minh. Còn Nguyễn Ngọc Hiếu vốn là giảng viên dạy văn của Trường Đại học Cần Thơ nhưng có năng lực về kinh doanh báo chí, người bấy lâu đã thẳng tính hợp tác chém đẹp với tôi (khi thành lập tờ báo đã được bổ dụng làm Phó Trưởng Cơ quan đại diện miền Nam).
Thu Hằng (thực hành). Chỉ nội việc chăm lo chính sách thời hậu chiến, tôi vẫn còn nhớ như in có lần ông đã dốc bầu nhiệt huyết với chúng tôi rằng: “Trong l ịch s ử c ủa đ ất n ước, sau m ỗi cu ộc chi ến tranh, tiên sư ta không bao gi ờ làm ch ậm nh ư th ế này.
Hồ Chí Minh đợi chờ. Khó có thể biểu đạt hết được niềm hạnh phúc của chúng tôi, những người trực tiếp thực hành Đề án và cả những người đã khôn cùng tâm huyết vun đắp cho sự ra đời của tờ báo.
Ông đề nghị tôi mô tả thật chi tiết, tường tận về tính khả thi của Đề án. Đích thân ông đã khuyến khích, cổ vũ một số cán bộ trong cơ quan xây dựng Đề án thành lập tờ báo của ngành.
Sáng kiến này ngay tức thì nhận được sự ủng hộ của Lãnh đạo Bộ. Ông là một vị lãnh đạo trưởng thành từ rất trẻ nên có một tầm nhìn vô cùng phóng khoáng và đặc biệt có niềm tin vào lớp cán bộ trẻ.
Với ý chí kiên tâm, sự ham mê và thèm khát chinh phục lĩnh vực mới, trong tôi lúc đó chứa chan niềm tin. Đã có nhiều phương án được đệ. Sau đúng 3 năm tờ báo ra đời và phát triển, năm 1996 anh Trịnh Tố Tâm được bầu làm Bí thư Đảng ủy khối kinh tế Trung ương nên thôi việc kiêm nhiệm TBT của Báo LĐ&XH. Cũng khoảng thời kì từ tháng 2 – 5/1993 là khoảng thời gian tôi – dưới danh tức thị Thư ký riêng của đồng chí Thứ trưởng Trịnh Tố Tâm – đi lại như con thoi giữa HN và TP.
