Bạch Diệp đăng ký theo học khóa đào tạo đạo diễn do chuyên gia Liên Xô dẫn lớp
Đến khi đi dự kháng chiến, làm thuê việc của một người cán bộ tham dự Hội nữ giới, bà vẫn không thôi lắng nghe tin tưởng.
“Lúc ấy, mày mặt ai cũng tái xanh vì sợ. Về một trong những bộ phim tâm đắc nhất trong thế cục làm phim của mình, Bạch Diệp thường hay nhắc đến Ngày lễ thánh, điều này có lý do của nó. Để có được sự thành công trong Ngày lễ thánh, Huyền thoại về người mẹ hay nhiều bộ phim khác, Bạch Diệp đã tự học hỏi rất nhiều.
Mặc dầu nằm trên giường bệnh, nhưng mỗi lần nghĩ đến điện ảnh tôi vẫn thấy một niềm vui sống”. Thế nhưng, cuộc sống tây riêng của bà thì có.
Bà cho rằng, nghiệp làm phim mà không tự sửa mình, luôn cho mình là giỏi hơn người thì chẳng bao giờ có phim hay. Với điện ảnh, chẳng bao giờ bà thấy mình đơn chiếc cả. Tôi học thẳng tắp ở trên phim. Thời điểm đó khan hiếm xăng, nó được ví như “ máu” của người lính để phục vụ chống chọi. Nếu không có sự khôn ngoan, đến mức “lỳ” của đạo diễn Bạch Diệp chắc đoàn làm phim chỉ còn cách gác máy.
Nhưng bộ phim đó chưa hẳn đã là đồ bỏ đi. Ngày lễ thánh được chuyển thể từ cuốn tiểu thuyết “Bão biển” của nhà văn Chu Văn.
# Để tham dự lớp đào tạo về điện ảnh. Có lẽ cho nên mà những thước phim bà làm ra rất nữ tính, hằn rõ một Bạch Diệp của thế cuộc thực. Thời gian quay bộ phim Người về đồng cói ở Vĩnh Bảo (Hải Phòng) khiến tôi nhớ mãi. Vậy là từ năm 1959 cho đến cuối đời, không một lúc nào Bạch Diệp dời xa điện ảnh. Từ những năm 1950-1960, Bạch Diệp đã thật sự bị hấp dẫn sau khi xem phim của điện ảnh Liên Xô hay điện ảnh Pháp sinh sản.
Nhân là một phụ nữ đạo gia tô rất mê muội, tách rời hội nhập với cuộc sống mới. Với vốn kinh nghiệm từng làm bí thư đảm đang công giáo toàn tòng khi còn là một huyện ủy viên, Bạch Diệp đã đọc đi đọc lại không biết bao lăm lần rồi nảy ra cái tứ kể về cuộc đời một người nữ giới bị tư tưởng thần quyền áp chế. Hứa rằng sẽ đến thăm và tặng đĩa CD in chương trình lần cuối bà đã đáp phỏng vấn trên Đài Tiếng nói Việt Nam nhân kỷ niệm 60 năm thành lập Điện ảnh cách mệnh Việt Nam (15/3/2013).
Thế nhưng tôi vẫn xem đến cùng. Có cả những điều mà phải đọc truyện, xem phim họ mới biết. Đây là vai diễn độc nhất vô nhị trong cuộc thế diễn viên của tôi là làm ca sĩ, phải vào nhà thờ hát thánh ca. Đây là một huyện mà hạm đội Mỹ luôn càn quét. NSND Bạch Diệp thường chỉ chọn làm phim về những vấn đề nhức nhối. Đến với điện ảnh hoàn toàn có dụng ý, NSND Bạch Diệp nấu nung quyết tâm đeo đuổi ngay từ khi còn rất trẻ.
Đoàn làm phim đã dàn xong cảnh. Cái cách làm phim vừa cương, vừa nhu của Bạch Diệp quả là ấn tượng. Việc này ngại lắm nhưng bức phải làm vì tính an toàn cho đoàn làm phim. ” – Bà kể. Không chừng sẽ không tiếp kiến quay được nữa” – NSND Bạch Diệp kể
NSND Trà Giang và NSND - Đạo diễn Bạch Diệp trên trường quay (ảnh tư liệu) Hẳn thế, khi nói về điện ảnh ánh mắt của bà trở thành có hồn hơn, giọng nói hoạt hơn và đặc biệt là ở người nữ giới đã bước qua tuổi 80 tuổi vẫn còn nhớ như in những gì đã trải qua. Bộ phim được cả hai ông rất ủng hộ vì diễn tả rất có lý, có tình những vấn đề lớn của đồng bào thiên chúa giáo.
Những thách thức gặp phải trong quá trình làm phim Ngày lễ thánh trình diễn. Ngay cả những đoạn được xem là mẫn cảm đã bị cắt cúp trước đó, TBT Trường Chinh cũng cho phép phê duyệt. Bà nói về hai người chồng đã mất và cả về điều bà mong mỏi nhất trong thế cục không bao giờ có được: đó là một đứa con.
Tôi khích lệ anh em làm lại. Trong đó, Huyền thoại về người mẹ (một trong những bộ phim giúp nghệ sĩ quần chúng. Ở ngoài trường quay, mỗi người phải tự đào lấy hầm cá nhân chủ nghĩa trú ẩn. Thời điểm bộ phim ra mắt, người công giáo đến xem rất đông. Sau này nghệ sĩ dân chúng Trà Giang có kể lại: vai Nhân trong Ngày Lễ Thánh là nhân duyên giữa tôi và đạo diễn Bạch Diệp.
Viết đến dòng này, tôi thấy lòng rưng rưng khi vẫn cảm nhận đâu đây cái hôn từ biệt bà dành cho tôi và cả cái ôm thật chặt…Sự nhẹ nhõm của một người nữ giới luôn thèm khát được làm mẹ, sự rắn rỏi của một người nữ giới cứ trò chuyện là nói đến công việc, thật sự khiến bất cứ ai cũng phải nao lòng.
Cố nhiên, với những lý lẽ hợp tình, hợp lý như thế, bộ phim vẫn được tạo điều kiện để quay tiếp.
Bà nói: “Ai đi với tôi, học được cái gì thì học. Trước đó, tác phẩm đã phải qua bao nhiêu ải duyệt đi duyệt lại từng câu từng chữ rất cẩn trọng, vì đề cập tới đề tài mẫn cảm, đụng chạm đến vấn đề tôn giáo. Ba khẩu pháo 81 ly vừa bắn loạt trước hết thì thấy người chỉ huy kêu “dừng”. Có thể cách dựng rất giỏi, diễn xuất của diễn viên và âm nhạc cũng rất ổn chỉ có cốt truyện thì mình không thích mà thôi.
Với sức làm việc không ngơi nghỉ và sự quả quyết trong công việc, đồng nghiệp từng đặt cho bà nhiều biệt danh: “Nữ tướng trường quay”, “Con hổ trường quay” hay “Người phụ nữ đanh thép”…Với tôi, đơn giản Bạch Diệp là một nữ giới bé nhỏ với vẻ ngoài giản dị nhưng những bộ phim bà thực hành thì thật sự mang tính tầng lớp lớn lao.
Bạch Diệp đã thuyết phục người chỉ huy quân đoàn rằng đoàn làm phim cũng đang thực hiện nhiệm vụ như người lính mà thôi.
Tôi nhận thấy điều đó trong câu chuyện bà chia sẻ. Sau khi thủ đô Hà Nội được giải phóng, đang làm việc ở báo quần chúng thì cơ duyên đã đến.
Có đạo diễn trẻ đi làm phim với tôi bảo ‘Có đạo diễn phúc hậu, dễ dãi chứ cô thì nghiêm khắc quá, có nhiều lúc sợ. Sau một đôi điều chỉnh, bộ phim mới được phép bấm máy.
Nhưng sau khi nghe được tin dữ, tôi thấy mình mắc nghẹn bởi còn nợ bà một lời hứa. Với vai diễn này, NSND Trà Giang vinh dự được nhận giải thưởng Nữ diễn viên xuất sắc nhất Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 4, năm 1977.
Người nghệ sĩ rất đỗi thân thiện ấy đã tâm tư về cuộc đời làm nghệ thuật của mình tại một nơi được xem là rất đặc biệt: Bệnh viện Hữu Nghị Hà Nội, nơi bà điều trị căn bệnh ung thư quỷ quái.
Tâm tình điều này, tôi thấy mắt NSND Bạch Diếp ánh lên niềm vui. Bộ phim này đã được chuẩn bị kỹ càng từ kịch bản cho đến khâu tuyển diễn viên. Đúng là NSND Bạch Diệp có rất nhiều bạn nghề. # Bạch Diệp nhận giải thưởng nhà nước về Văn học nghệ thuật vào năm 2007) kể về cuộc chiến đấu giải phóng dân tộc với sự hy sinh của những người ở hậu phương.
NSND Bạch Diệp nhớ lại những cái lắc đầu ngoe nguẩy của cán bộ quản lý văn hóa thuộc Bộ Văn hóa - thông báo ngày ấy khi duyệt kịch bản. Ngay từ đầu, Bạch Diệp nghĩ chỉ có Trà Giang với đôi mắt “biết nói” mới có thể lột tả được hết nội tâm của nhân vật.
Lặp lại số mệnh thăng trầm của cuốn tiểu thuyết “Bão biển”, quá trình kiểm duyệt bộ phim Ngày lễ thánh cũng thật sự khiến người trong cuộc phải nín thở
“Tôi xem phim nhiều, kể cả những phim mà người khác thấy dở tệ. NSND Bạch Diệp đã mở đầu câu chuyện bằng câu nói rưng rưng: “Tôi đã đi mổ mấy lần rồi. Hơn nữa, đây lại là bộ phim kể người lính sau khi làm nhiệm vụ ở hậu phương trở về. Có một điều khá đặc biệt ở NSND Bạch Diệp mà không phải ai cũng biết, đó là cách xem phim đầy nhẫn nại của bà.
Xăng hết buộc phải xin xăng ở quân đoàn đóng tại Vĩnh Bảo. # Rất rõ tính cả quyết của NSND Bạch Diệp. Đào xong mới bắt đầu quay.
Ham nghề nên có những cảnh quay dù khó mấy bà cũng phải làm bằng được. Bạch Diệp đã kịp báo cáo còn giữ lại những đoạn bị cắt để trám vào.
Đang làm phim thì Đoàn cần đến xăng. Người ta có thể tìm thấy tâm can rất nữ giới của Bạch Diệp qua những bộ phim như Huyền thoại về người mẹ, Ngõ hẹp, Tia nắng mong manh. Sự cả quyết, tỉnh táo trong cách làm phim của bà thật ra không nằm ngoài trái tim của một người nữ giới đầy bẩm tính nữ.
Nhưng sợ rồi mới thấy trưởng thành lên nhiều”. Nếu mình tỏ ra hoang mang là ảnh hưởng đến ý thức làm phim của anh em. Tiếp đó, Tổng bí thơ Trường Chinh và thi sĩ Tố Hữu đảm trách tuyên huấn duyệt hình rồi mới cho lồng tiếng. Tôi hoàn toàn lột trong kiểu nhân vật mới này. Chẳng là do sự cố và cũng là điềm may, quả pháo đã không phát nổ gần vị trí của đạo diễn Bạch Diệp và các đồng nghiệp.
Một cảnh trong phim "Ngày lễ thánh" (ảnh tư liệu) Chị trở thành không còn sáng suốt, mê muội và mặc cảm về thân phận bé mọn. Đấy là một bi kịch và Bạch Diệp muốn chỉ làm bộ đó trong Ngày lễ thánh. Nhận được điện thoại từ đồng nghiệp, tôi mới biết Nghệ sĩ quần chúng.
Người dân Vĩnh Bảo tản cư hết mà mình lại quay ngay tại đó. Nên giúp đoàn làm phim cũng là giúp những người đồng chí, đồng đội. Có những cảnh quay phải bắn đạt thật. NSND Bạch Diệp có nhiều kinh nghiệm làm phim nhưng bà tự nhận mình có khuyết điểm là không “dạy” ai làm phim cả. Dẫu biết đây là sự ra đi đã được báo trước vì trong một cuộc gặp cách đây gần nửa năm tôi đã thấy bà gầy yếu đi nhiều.
# Bạch Diệp đã trút hơi thở chung cục vào sáng ngày 17/8/2013. Họ nhận thấy rõ ràng các nhân vật trong phim gần gũi như đời thường; cảnh làng xóm, đi lễ nhà thờ chiều chiều, cảnh sinh hoạt của các vị chức sắc trong xóm đạo, ngoài đời không khác là mấy.
Khi và chỉ khi đích thực hiểu vấn đề và có nghiên cứu sâu sắc thì bà mới bắt tay vào thực hiện.
NSND Bạch Diệp (ảnh: VTC) Đơn cử trường hợp làm phim Hoa ban đỏ nhân kỷ niệm 50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ. /. Những dòng tâm sự này được ghi lại từ cuộc nói chuyện cuối cùng với NSND Bạch Diệp trên giường bệnh như một nén tâm hương gửi đến NSND Bạch Diệp trong ngày bà rời xa cõi tạm về cõi vĩnh hằng.
Dù làm phim trong cảnh ngộ chiến tranh hay làm phim trong thời bình, cái gì đã lên ý tưởng thì Bạch Diệp phải kiên tâm làm bằng được.
